Cerkak: PAK RT

PAK RT

Dening: Joko Karyanto

Esuk kuwi ora beda kaya dina-dina wingi, saben dina Pak Rt nyambut gawe dadi buruh ing kutha tangga. Sakdurunge makarya dheweke jam setengah pitu kudu ngeterake anak-anake sekolah, maklum bojone kang ora nyambut gawe ora kuwawa ngurusi gawean omah sinambi ngurus anak.pak RT dhuweni watak kang becik senajan wonge rada galak, dheweke uga gampang percaya marang wong liya. Mulih saka gawean sak’ora-orane pak RT teka ngomah jam papat sore. Sore kuwi dumadakan ana pawongan cacah loro kang mara menyang ngomahe. Kanthi rasa kurmat tamune dibagekake, banjur ditakoni marang pak RT. “ wonten kersa punapa nggih pak ko’janur gunung”? tamune kanthi rasa kepenak lan sajak akrab banjur jawab.

“ahh....namung dolan pak, nggih sekalian kula punika badhe pados sambutan mobil, cantene jenengan nyewakake mobil”? ohh..... nggih-nggih, kula kinten wonten punapa. Nggih namung mobil elek-elekan mas”. Lha panjenengan daleme pundi? “ kula namung tangga desa mriki, nami kula Bajul. Tanpa rasa cubriya pak Rt banjur takon. “Lajeng mobil punika mangkih ajeng damel punapa”. Tamune banjur jawab menawa mobile mengko arep dienggo sateran, ngeterake jagong menyang kutha Solo. Gandeng pak Rt iki wis biasa nyewakake montore, tanpa rasa cubriya kunci lan STNK’ne montor diwenehake.

Wong kang nyilih montore pak Rt mau ngomong yen montore arep disewa telung dina. Rumangsa arep entuk duwit sewan kang lumayan akeh, pak Rt banjur nyaguhi lan sajak sumringah semono uga bojone uga seneng merga montore payu. Telung dina wis kliwat, nanging montor kang disilih durung bali. Pak Rt banjur ngebel Bajul lan takon kena ngapa montore durung dibalekake. Bajul banjur ngomong menawa dheweke arep nyilih meneh kira-kira telung dina meneh, mengko duit sewane arep dilipetake. Tanpa rasa curiga pak Rt kang hasile nyambut gawe yamung pas-pas’an langsung nyagohi. Merga pikire saya suwe anggone nyewa montor, duit kang bakal ditampa uga bakal tambah akeh. Dina genti dina pak Rt sajak ayem tentrem ora duwe prasangka apa-apa. Nanging sabubare dina kaping nem, dumadakan dadi dina kang paling apes ing uripe pak Rt. Dheweke entuk sms saka Bajul kang isi kaya mengkene. “ Pak kula nyuwun ngapunten, montore jenengan kula gadhekake kagem ragat kula menyang Malaysia, niki kula sampun dugi Malaysia jenengan ampun madosi kula”. Maca kabar kaya mengkono dumadakan sakisine omah dadi geger, anak, bojo lan wongg tuane pak Rt uga melu binggung.

Montor kang dadi banda paling larang ilang merga digadekake wong ora genah. Ing pungkasane sms saka Bajul, dheweke menehi nomer hp kang gadhe montore pak Rt. Nomer iku banjur ditelepon bola-bali nanging ora diangkat malah dipateni terus. Pak Rt saya binggung, adhine kang omahe ana sacedhake banjur teka lan jaluk nomere kuwi mau. Banjur ditelpon nanging uga ora diangkat. Banjur dheweke sms kang isine mengkene “ assalamualaikum angsal kenalan boten”?.  Nanging uga ora dibales,sangking dene sing bingung adhine pak Rt banjur ngajak lapor menyang Kantor Polisi, teka kantor polisi banjur crita apa anane. Saknalika iku si Bajul dadi DPO Polisi, kurang luwih karotengah jam pak Rt lan adhine ana kantor polisi, banjur arep pamiit mulih, ujug-ujug ana  bel mlebu menyang hp adhine pak Rt, tanpa dinyana kang telpon iku nomer kang gadhe montore pak Rt. Saka  guneme wonge apik, nalika ditakoni omahe ngendi lan jenenge sapa uga dijawab kanthi cetha. Adhine pak RT banjur duwe akal menawa dheweke sing duwe montor kang digadhe lan mengko montore arep dijupuk. Bibar ngono pak Rt lan adhine banjur ngomong karo pak Polisi kang nangani, nanging karo Polisi kasebut pak Rt lan adhine diakon sabar nunggu surat printah saka POLSEK.

 Merga pancen wektu laporan iku wayahe wis sore jam limanan dadi pak Polsek yowis kondur. Banjur ngerti mengkono pak Rt mulih  lan sesuk  dikon bali menyang kantor Polisi jam sanga esuk karo nggawa BPKB montor. Sakdurunge kuwi pak RT ngebel tanggane karo menehi alamat lan jeneng dheweke jaluk tulung kon goleki omahe kang gadhe montore. Sewengi pak Rt lan keluarga ora bisa turu, namung mikir piye kahanane banda kang dadi gegantilane ati, mikir kira-kira mbesuk bakal kepriye. Pikirane ngaliih-ngalih wedi sumelang montore wis diguwak lunga marang kang gadhe. Bibar iku tangga kang dijaluki tulung uga adhine kang goleki menehi kabar,menawa omahe ketemu lan montore isih. Pak Rt senajan isih kuwatir atine rada ayem, ngerti montore durung owah saka panggonane.Esuk kang ditunggu pak Rt teka. Kanthi rasa kuwatir  dhewe banjur ngakon adhine telpon kancane kang dadi polisi ing kutha tangga, ngomong yen dheweke jaluk tulung kon ngacani. Kancane adhine iku ndilalahe wonge becik, dheweke ngeyem-eyem lan saguh arep nulungi, nanging isane rada awan. Teka kantor Polisi pak Rt sekalian garwa rada kegelan, amarga polisi kang nangani durung oleh layang saka Polsek, pak polsek’e durung teka. Kurang luwih jam sewelasan kancane adhine kang jenenge Yanto teka ing kantor Polisi, bebarengan karo kuwi layang penangkapan saka Polsek uga wis dadi.

Tanpa nunggu aba-aba, rombongan polisi kasebut mangkat menyang omahe wong kang gadhe montore pak RT. Tekan kana sing duwe  omah dumadakan kaget, ngerti akeh polisi mara menyang omahe kamangka dheweke ora rumangsa duwe salah apa-apa. Pak polisi banjur menehi piterangan babagan montor kang ana ing omahe, nanging sing duwe omah mesa ngeyel merga dheweke ora rumangsa salah, montor kang ana omahe iku jare sing tuku saka kancane regane limalas yuta. Amarga kabeh rumangsa bener, pungkasane montor kasebut digawa menyang kantor polisi. Teka kantor polisi, rembugan, udur uga semu padu dumadi antarae pak Polisi lan wong kang gadhe. Runtuting crita jebule, montor kasebut ora kanggo cateran karo Bajul, nanging montor kasebut nalika dijupuk saka omahe pak Rt langsung digadhe marang supir DAM kang ana ing kecamatan tangga lan diaji pitung yuta, karo sopir Dam kasebut montor banjur digadhe meneh marang juraga kayulan diaji limalas yuta. Wong-wong kang kelibat karo pak polisi banjur diciduk kabeh lan dikumpulke ing kantor polisi lan dijaluki katrangan. Pungkasane crita juragan kayu kang dadi wong keri dhewe sing nampa montor jaluk prekara iki dirampungake kanthi musyawah kang becik. Pak Rt nyagohi, sing dipikir namung montore sing penting bali kanthi utuh. Rembugan antarane wong loro kasebut ditunggoni karo pak polisi lan keluarga kelorone. Akhire juragan kayu kasebut lila dheweke kelangan limalas yuta, dheweke rumangsa apes wis diapusi. Marang pak polisi dheweke banjur jaluk tulung supaya si Bajul kang dadi oyoting prekara supaya ditangkep. Pak polisi banjur nyaguhi arep ngoyak lan ngggoleki nganti saktemune.

Pak Rt lan keluarga banjur mulih kanthi rasa ayem lan bungah merga montore ketemu tanpa cacad . senajan rada gela ora sida entuk rejeki, nanging dheweke tetep sujud syukur marang Gusti kang Maha Kuwaos, lan dadekake pengalaman kasebut kanggo piweling marang watake kang gampang percaya marang wong liya.

Cerkak : PEMILU ING DESA

Pemilu Ing desa

Dening: Joko Karyanto

Reformasi kang kedadean ing Indonesia dadekake pemilihan pemimpin ing pemerintahan dianakake kanthi pilihan langsung. Semono uga pilihan kaur utawa perangkat desa ing desane Pak Wanto.  Nanging bedane, menawa pilkades utawa pilpres kabeh warga bisa milih. Pilihan kaur iki sing bisa milih namung tertamtu kayata RT, tokoh masyarakat lan sakpiturute ing desa kasebut. Pak Wanto kang dadi RT ing dukuhe uga duwe hak pilih. Wektu kuwi kang maju ing pilihan jagone ana loro, siji jenenge Sulas dheweke sakdukuh karo pak Wanto, jago nomer loro jenenge Yayuk kang isih sedulur karo pak Wanto. Lhah....kahanan kaya mengkene iki kang dadekake bingung ing pikire pak Wanto, siji tanggane lan siji maneh sedulure. Mulane pak Wanto rembugan karo bojone lan mutusake yen dheweke pilih netral ora dukung salah sijine, lha menawa bab pilihan dheweke wis madhep mantep milih tanggane. Merga pikire dheweke urip neng desa gotong royong, tulung tetulung karo tanggane lan kuwi wargane, dadi ya kudu disengkuyung.

Nanging dheweke ora arep kanthi langsung duduhake dukungane marang Sulas, merga kanggo jagani perasaane marang Yayuk sedulure. Dina genti dina lumaku ora ana kabar apa-apa, nganti tumeka  jago loro  jaluk dukungan, pak rt isane mung paring pangestu karo lelorone ora wani kanthi langsung ngomong  dukung salah sijine. Dumadakan ana kabar  saka  aslah sijine ader kang dukung Sulas, dheweke ngomong karo Sulas menawa pak Wanto iku sedulure Yayuk jago sijine, dadi pak Wanto mesti bae dukung utawa milih Yayuk. Krungu kabar kaya mengkono Sulas lan bojone dadi muntab, dheweke rumangsa diblenjani RT’ne. Pak Wanto sing ngerti kahanan kaya mengkono isane namung meneng lan sareh. Nanging Sulas lan bojone kaya-kaya ora trima, dheweke banjur ngomong, gawe wara-wara marang warga sak dukuh. Warga knag ngerti kabar kasebbut dadi melu muntab merga umangsa duwe RT kang ora nyengkuyung wargane. Sulas kang didukung karo Yanto kang ngakune duwe kanca pejabat lan bisa golekake bantuan menyang penerintah. Karo warga Yanto pancen dipercaya bisa golekake bantuan.  Ing sawijining wengi dheweke ngumpulake warga dukuh, Yanto ngomong menawa pak Wanto isa ora isa kudu diganti nak ora dheweke ora bakal gelem golekake bantuan maneh. Warga kang wis kehasut lan keweden anane mung sarwa manut. Nanging gegandengan jenenge pak Wanto wis kecatet ing hak pilih, wektu kuwi dheweke ora isa diganti. Warga kang ora ngeri dodok selehe banjur padha ngucilake pak Wanto lan keluarga. Ngerti kahanan kaya mengkono Yayuk rumangsa entuk kasempatan oleh  dukungan, dheweke banjur marani pak Wanto lan jaluk dukungan. Pak Wanto rembugan maneh karo bojone , dheweke rumangsa kegelan lan jenenge wis dielek-elek karo Sulas lan bojone, kamongko dheweke ora polah apa-apa. Saking kegelane dheweke banjur ngalihake pilihan marang Yayuk kejaba luwih duwe pendidikan, merga Yayuk lulusan Sarjana lan Sulas namung SMA, dheweke mikir mengko mburine mesti bakal isa mimpin warga. Dina genti dina pak Wanto saya ora digaple marang wargane ora ana sing ngandani, apa maneh nakoni dodok selehe. Warga kaya-kaya ngetokake, karepe pak Wanto mono warga diajak rembugan lan digoleki putusan kang becik. Nanging ora ana warga kang gelem, pak Wanto namung pasrah karo kahananne  pikire sing penting dheweke ora tumindak kang nyalahi wong liya. Dheweke mung pengen nyambut gawe nyukupi kebutuhane keluarga.

Dina kang ditunggu Sulas lan Yauk teka, dina pilihan kasebut kabeh warga kang duwe hak pilih padha teka menyang TPS. Semono ugga pak WANTO, wektu mlebu TPS pak Wanto isih bingung arep milih endi, pikire menawa arep Sulas naging dheweke  wis gae  prekara kang mirang-mirangake, ora milih ko’ y wargane. Pungkasane pak Wanto namung meneng  lan ora ana sing ngerti dheweke milih apa ora, bojone y ora ngerti. Wektu  duduhake jam 13.00 awan pilihan wis rampung lan kudu dietung kasile. Olehe swara antarane jago loro imbang saka wiwitan terus gonta-ganti kang sinebut jenenge, tumeka swara kurang siji kasile imbang. Kertu swara keri dhewe banjur dijupuk petugas, swara iki kang nemtoke sapa sing bakal menang, kabeh wong kang nonton padha deg-degan semono uga Sulas lan Yayuk kaya-kaya donya wis arep jugrug. Petugas banjur bukak lan kanthi pengati-ati macakake jenenge kang ana ing kertu swara kasebut. Kang disebut ndilalah jenenge Yayuk, sontak kabeh kang dukung Yayuk padha sujud syukur merga jagone menang. Pak Wanto kang ngerti kabar kasebut namung meneng tanpa polah ngapa-ngapa. Sulas kang kalah banjur mulih kanthi rasa ati kang kegelan kanthi banget, dheweke kalah sak swara. Tumeka ngomah rasa kegelan kasebut krasa nganti pirang-pirang dina, dheweke banjur nyalahake pak Wanto kang rumangsa ora dukung. Warga kang ngerti Sulas kalah kaya-kaya dadi muntab, gething kang wis sumanding dadi tambah kandel. Pak  Wanto lan keluarga tambah saya digething, lan pungkasane pak Wanto diganti dadi RT. Ing penggalih pak Wanto nrima ora dadi RT, nanging dheweke isih durung bisa trima menawa disalahake merga saka tumindak kang ora dilakokake.

Kesenian Wayang

Sawijining kabudayan adiluhung kang ana ing tanah Jawa. Wayang ora namung kanggo sarana panglipur tumrap bebrayang agung, nanging wayang uga duweni teges kang bisa gambarake kahanan donya. Wiwit kahanan manungsa utawa paraga liya kang ana ing donya. Nanging sadurunge mlebu ing bab wayang, luwih becik ngrembug babagan piranti utawa alat kang kudu ana ing seni Pewayangan. Kang baku wayang iku gambaran saka urip manungsa ing alam donya.

A. PAWONGAN ING SENI PEWAYANGAN

1. Dalang Yaiku pawongan kang nglakokake wayang. Ing pewayangan dalan duweni kagunan kang awrat banget. Swara, polah lan kepriye nasib sajroning wayang katemtokake dening Dalang. Ibarat gusti kang damel gesang, dalang dhuweni kuwasa nglakokake nasibe wayang (manungsa).

2. Pengrawit/ Wiyaga/ Wirapradangga yaiku pawongan kang nglakokake gamelan. Gamelan ing kene duweni kagunan kanggo ngiringi pewayangan. Swara kang muni saka saperangan gamelan nuduhake kahanan donya kang maneka werna. Kadang kala rame utawa gayeng nanging kadang kala uga nyenyet kepara deduka. Dadi gamelan ing kene ora namung kanggo sarana ngregengake pewayangan. Nanging uga nglambangake kahanan donya kang maneka werna.

3. Sinden/ Swarawati yaiku Pawongan kang nembagake Lelagon. Kayadene gamelan, swara kang ditembangake dening Sinden kudu bisa madakake karo kahanan crita wayang. Dadi gayeng lan orane wayang uga bisa katemtokake dening Sinden. Dadi sinden uga kudu dhuweni fisik kang sae, amarga cara lungguhe beda karo Wiraga utawa Dalang. Ing jaman saiki seni pewayangan asring ketambahan saka seni liya nanging isih sakrumpun. kajaba sinden asring uga ketambahan kang jenenge Dagelan (dhuweni kagunan kanggo ngregengake wayang kanthi cara lucu) utawa Penyanyi. Penyanyi ing kene biasa dhuweni genre (jinis seni musik) biasane dangdut utawa campursari.

B. PIRANTI SENI PEWAYANGAN

1. Wayang yaiku Pralambang MANUNGSA. Sawijing boneka kang digawe saka kulit kewan (kanggo wayang purwa/kulit). Gegandengan jinising wayang iku akeh, ing bab iki kang dirembug yaiku wayang kulit. Kayadene manungsa, wayang uga dhuweni watak kang maneka werna ana kang becik lan ana kang ala. Ing babon crita Mahabharata paraga wayang kang dhuweni watak kang becik yaiku kaluarga PANDAWA. Banjur kang dhuweni watak ala yaiku Kaluarga KURAWA.

2. Kelir yaiku pralambang LANGIT. Wujude kain putih nganggo lis werna cemeng utawa uga bisa abrit, Kang dijereng dhuweni kagunan kanggo papan panggonan nglakokake wayang. Kanggo wong kang durung ngerti, biasane nalika nonton wayang mapan ing ngarep kelir utawa mburi para Wiraga. Wayang iku dhuweni teges ayang-ayang utawa BAYANGAN mula sing ditonton iku bayangan saka wayang, mula sing bener mapane nalika nonton wayang yaiku ing mburi kelir.

3. Debog yaitu pralambang Donya (Bumi) wujude yaiku gembung gedang kang mapane ing ngarep kelir, dhuweni kagunan kanggo mapanake wayang (tempat hidup manunsia). Debog kang digunakake biasane saka jinis gedang Raja pipit. Kang dhuweni wujud gedhe lan dawa. Debog kang dadi gambarane donya, senajan bola-bali ditancepi wayang nganti rusak, nanging debog tetep bisa digunakake kanggo mapanake wayang. Kahanan iki memper Donya kang wis dirusak dening manungsa, dijupuk minyak bumine, dibanguni wewangunan nganti kahanan donya dadi panas. nanging tetep bisa dipanggoni dening manungsa lan isih bisa ngasilake sakabehe kebutuhane manungsa.

4. Blencong yaiku pralambang Srengenge (Matahari). Wujude lampu sorot kang ukurane sedengan nanging sorot kang metu bisa ngebaki sakabehe kelir, wayang lang debog. Malah kepara sorote Blencong bisa ngenani papan kanggo Pewayangan. Ing jaman biyen Blencong digawe saka tembaga kang gunakake sumbu lan minyak klapa (Senthir).

5. Kotak pralambang Sangkan Paran, ateges manungsa urip ing donya bisa antuk rejeki saka papan ngendi wae anut kersanipun Gusti Allah. Wujude kotak gedhe kanggo mapanake wayang. kotak ing kene uga didhuweni kagunan kanggo dalang nalika dodog yaiku menehi aba-aba kanggo pengiring lan nggambarake swasana.

6. Keprak pralambang LAKUNE GETIH. Wujude lempengan wesi utawa prunggu kang dipapanake ing sacedake kotak uga dhuweni kangunan kanggo menehi aba-aba kanggo pengiring lan nggambarake swasana. Swarane Cek-cek-cek kaya banyu nalika ditutuk. Bab iki pertanda bilih nalika getih isih mili tegese manungsa isih gesang / urip.

7. Cempala prelambang JANTUNG. Wujude dawa lan duweni ndas-ndasan bunder memper Jantung. Duweni kagunan kanggo dodog Kotak. Nah....saka swara dog..dog iki mretandake swara jatung manungsa.  

8. Gamelan prelambang KEBUTUHANE Manungsa. Wujud kang maneka werna lan swara kang beda iki dadi tanda menawa kebutuhane manungsa iku beda-beda. Ing tanah JAWA gamelan bisa kaperang dari laras pelog lan slendro. Lan duweni kagunan kanggo ngiringi Pewayangan.

Kuwi mau namung saperangan tuladha piranti kang ana ing seni pewayangan, isih akeh piranti liya kang dibutuhake kanggo ngregengake kabudayan iki. kayata Sound sistem, panggung lan sapiturute.